Biến đổi nhiệt độ và ảnh hưởng đến sinh trưởng, sinh sản của cá

Biến đổi khí hậu toàn cầu đã và đang gây ra những tác động sâu sắc đến môi trường sống của nhiều loài sinh vật, trong đó có cá. Nhiệt độ nước, một yếu tố môi trường quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc điều tiết các quá trình sinh lý, sinh trưởng và sinh sản của cá. Bài viết này sẽ phân tích ảnh hưởng của biến đổi nhiệt độ đến các khía cạnh trên, đồng thời đề xuất một số giải pháp ứng phó.

Biến đổi nhiệt độ và ảnh hưởng đến sinh trưởng, sinh sản của cá

1. Tác động của nhiệt độ đến sinh lý và tăng trưởng của cá

Cá là động vật biến nhiệt, nghĩa là nhiệt độ cơ thể phụ thuộc trực tiếp vào nhiệt độ môi trường. Sự thay đổi nhiệt độ có thể ảnh hưởng đến nhiều chỉ tiêu sinh lý và tốc độ tăng trưởng của cá.

1.1. Ảnh hưởng đến hàm lượng hormone và các chỉ số sinh lý

Nghiên cứu trên cá tra giống (Pangasianodon hypophthalmus) cho thấy, khi nhiệt độ môi trường tăng từ 30°C đến 34°C, hàm lượng cortisol, glucose và IGF-I trong huyết tương cá tăng cao trong giai đoạn đầu, sau đó giảm dần về mức bình thường sau 14 ngày. Tuy nhiên, ở nhiệt độ quá thấp (24°C) hoặc quá cao (36°C), cá trải qua stress, dẫn đến tăng hàm lượng cortisol và glucose, đồng thời giảm tăng trưởng.

1.2. Ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng

Nhiệt độ ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ trao đổi chất và khả năng bắt mồi của cá. Nghiên cứu cho thấy, nhiệt độ tăng có thể thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giúp cá tiêu hóa và hấp thu thức ăn hiệu quả hơn, từ đó tăng trưởng nhanh hơn. Tuy nhiên, nếu nhiệt độ vượt quá giới hạn chịu đựng của loài, sẽ gây stress và giảm tốc độ tăng trưởng.

2. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sinh sản của cá

Nhiệt độ không chỉ ảnh hưởng đến sinh lý mà còn tác động trực tiếp đến khả năng sinh sản của cá.

Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sinh sản của cá

2.1. Thời gian và tỷ lệ thành thục sinh dục

Nhiệt độ môi trường là một yếu tố sinh thái quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển sinh dục của cá. Trong đó, thành thục sinh dục là giai đoạn cá có khả năng sinh sản. Đơn vị đo thường dùng là “độ ngày” – được tính bằng cách nhân nhiệt độ trung bình ngày với số ngày tích lũy. Ví dụ, cá mè trắng cần khoảng 18.000–20.000 độ ngày để đạt đến giai đoạn thành thục. Khi nhiệt độ môi trường cao, quá trình trao đổi chất và sinh trưởng tăng tốc, dẫn đến cá thành thục nhanh hơn và tỷ lệ cá thành thục cũng cao hơn. Tuy nhiên, nếu nhiệt độ quá cao vượt ngưỡng chịu đựng của loài, có thể gây stress và làm giảm chất lượng sinh sản. Ngược lại, khi nhiệt độ thấp, các hoạt động sinh lý bị chậm lại, làm kéo dài thời gian thành thục và có thể khiến một số cá thể không thể phát triển đầy đủ chức năng sinh sản.

2.2. Quá trình đẻ trứng và phát triển phôi

Nhiệt độ không chỉ ảnh hưởng đến thời điểm cá đẻ trứng mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của phôi cá sau khi trứng được thụ tinh. Mỗi loài cá có một ngưỡng nhiệt độ tối ưu để đẻ trứng – thường là khoảng nhiệt độ giúp duy trì hoạt động enzyme và phân chia tế bào bình thường. Nếu nhiệt độ quá thấp, cá có thể không đẻ trứng do hoạt động nội tiết bị ức chế, hoặc trứng được đẻ ra với số lượng và chất lượng kém, dẫn đến tỷ lệ nở thấp. Trong khi đó, nếu nhiệt độ quá cao, quá trình thụ tinh và phát triển phôi có thể bị rối loạn: tỷ lệ thụ tinh giảm, nhiều trứng bị dị dạng, và phôi phát triển không bình thường, dẫn đến cá con yếu hoặc tử vong sớm. Quản lý nhiệt độ một cách hợp lý là yếu tố then chốt trong sản xuất giống thủy sản.

2.3. Giới tính của cá

Ở nhiều loài cá xương, giới tính không hoàn toàn được quyết định bởi di truyền mà còn có thể bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ môi trường trong giai đoạn phôi hoặc ấu trùng. Đây là hiện tượng gọi là xác định giới tính phụ thuộc vào nhiệt độ (TSD – Temperature-dependent sex determination). Ví dụ, ở một số loài, nhiệt độ cao có thể khiến tỷ lệ cá thể đực gia tăng, trong khi nhiệt độ thấp lại tạo ra nhiều cá thể cái hơn – hoặc ngược lại, tùy loài. Nhiệt độ ảnh hưởng đến quá trình phát triển của tuyến sinh dục thông qua điều chỉnh hoạt động nội tiết tố sinh dục, dẫn đến sự “lệch giới”. Hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến cân bằng sinh thái tự nhiên mà còn được áp dụng trong nuôi trồng thủy sản, ví dụ như tạo ra quần thể toàn đực hoặc toàn cái để tăng năng suất hoặc kiểm soát sinh sản.

3. Tác động của biến đổi nhiệt độ do biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu dẫn đến sự tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu, gây ra những biến động nhiệt độ đột ngột và cực đoan. Điều này ảnh hưởng đến sinh trưởng và sinh sản của cá theo nhiều cách:

• Thay đổi phân bố loài: Nhiệt độ tăng có thể khiến một số loài cá di chuyển đến vùng nước mát hơn, thay đổi cấu trúc quần thể và đa dạng sinh học.

• Tăng nguy cơ dịch bệnh: Nhiệt độ cao tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển, làm tăng nguy cơ dịch bệnh ở cá.

• Giảm năng suất nuôi trồng thủy sản: Nhiệt độ không ổn định ảnh hưởng đến sự phát triển của cá, dẫn đến giảm năng suất và hiệu quả kinh tế trong nuôi trồng thủy sản.

Tác động của biến đổi nhiệt độ và biến đổi khí hậu

4. Giải pháp ứng phó với biến đổi nhiệt độ trong nuôi trồng thủy sản

Để giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi nhiệt độ, có thể áp dụng một số giải pháp sau:

• Chọn loài cá phù hợp: Nuôi các loài cá có khả năng chịu nhiệt tốt hoặc đã thích nghi với điều kiện nhiệt độ biến đổi.

• Cải thiện quản lý môi trường nuôi: Sử dụng công nghệ tuần hoàn nước, điều chỉnh mật độ thả nuôi và cung cấp hệ thống làm mát hoặc che phủ ao nuôi để duy trì nhiệt độ ổn định.

• Theo dõi và dự báo thời tiết: Sử dụng các công cụ dự báo thời tiết để chủ động ứng phó với các đợt nhiệt độ cực đoan, điều chỉnh lịch thả giống và thu hoạch phù hợp.

• Nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ: Đầu tư vào nghiên cứu để phát triển các giống cá chịu nhiệt tốt, đồng thời áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong quản lý và chăm sóc.

Tìm hiểu thêm:

Kết luận

Biến đổi nhiệt độ do biến đổi khí hậu có ảnh hưởng sâu sắc đến sinh trưởng và sinh sản của cá. Việc hiểu rõ tác động của nhiệt độ đối với các quá trình sinh lý của cá là cơ sở để phát triển các biện pháp ứng phó hiệu quả, đảm bảo bền vững cho ngành nuôi trồng thủy sản trong tương lai.

Nguyên liệu sản xuất
Thức ăn & Thuốc thủy sản

Danh mục nguyên liệu phục vụ cho việc sản xuất các loại Thức ăn và Chế phẩm, Thuốc thủy sản.

Nguyên liệu sản xuất
Thức ăn chăn nuôi

Danh mục nguyên liệu phục vụ cho việc sản xuất các loại Thức ăn chăn nuôi và Thuốc thú y.

Công Ty Cổ Phần Dược Phẩm Thiên Tuế
THIENTUE PHARMACEUTICAL JOINT STOCK COMPANY
Xin chào quý khách! Công Ty Cổ Phần Dược Phẩm Thiên Tuế (Thientue Pharma JSC) tự hào là đơn vị cung cấp nguyên liệu dược liệu cho sản xuất Thực phẩm chức năng, Thức ăn chăn nuôi và Thuốc thú y - thủy sản hàng đầu Việt Nam. Thiên Tuế xin gửi tới Quý khách hàng lời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe, may mắn và thành công. Chúng tôi rất mong nhận được sự hài lòng từ quý khách hàng.
Xin cám ơn quý khách!

Công Ty Cổ Phần Dược Phẩm Thiên TuếTHIENTUE PHARMACEUTICAL JOINT STOCK COMPANYXin chào quý khách!Công Ty Cổ Phần Dược Phẩm Thiên Tuế (Thientue Pharma JSC) tự hào là đơn vị cung cấp nguyên liệu dược liệu cho sản xuất thực phẩm chức năng và thức ăn chăn nuôi hàng đầu Việt Nam.Thiên Tuế xin gửi tới Quý khách hàng lời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe, may mắn và thành công. Chúng tôi rất mong nhận được sự hài lòng từ quý khách hàng.Xin cám ơn quý khách!